22
oassálaste bácci almmustahttimii protesteren dihtii Norgga eiseválddiid guottuid
vuostá. Jagi 1851:s, maŋŋá go njeallje stuorradikki ledje gieđahallan ášši, ožžo
juvddálaččat fas lobi boahtit Norgii.
Mannolohpereive mearkkaša reive man eiseválddit čálle. Dat attii olbmuide lobi
johtit luđolaččat riikkas mearreáigái.
Progrom = juvddálaččaid vealaheapmi cáraáiggis Ruoššas.
Johttigávppašeaddjit lea gávpi mii ii dahkko fásta gávpesajis, muhto johtet birra.
Antisemittisma mearkkaša vuosteháhku juvddálaččaide.
Juvddálaččat Norggas maŋŋá 1851
Juvddálaččaid sisafárren Norgii maŋŋá 1851 dáhpáhuvai guovtti oasis. Gitta jagi
1880 rádjai bohte badjelaš 50 juvddálačča, eanáš Dánmárkkus ja Duiskkas.
Áigodagas 1880:s gitta 1900-lohkui sáhttet leat boahtán badjel 1000
juvddálačča, muhto dát lohku lea eahpečielggas. Badjel bealli dain geat bohte
dán áigodagas, ledje juvddálaččat geat báhtaredje progromain Ruoššas.
Juvddálaččat ásaiduvve eanáš Troandimii ja Christianiai, ja sii elle
gávppašemiin ja duddjomiin. Máŋggas sis ledje johttigávppašeaddjit. Muhtumat
barge maid duhpát-industriijas. Juvddálaččat hábmejedje iežaset searvegotti
Kristianiai 1892:s ja Troandimii 1905:s.
Stáhta gieđahalai juvddálaččaid vuoiŋŋalaš unnitlohkun, ii ge čearddalaš
joavkun. Dážain ledje molsašuhtti guottut juvddálaččaide. 1890-logu loahpas
vuhttogođii antisemittisma muhtun aviissain, muhto dát ii lean stuorra oassin
ođđasiin. Oaivugas olbmot omd. Bjørnstjerne Bjørnson ákkastalle maid guottuid
vuostá. Easkka 1910:s álge muhtumat ovddastit rabas ja systemáhtalaš
antisemittismma. Okta dain lei allariekteadvokáhtta Eivind Saxlund (1858-
1936). Son almmuhii girjji
Jøder og gojim
. Girji sisttisdoalai muhtun lágan
čoahkkáigeasu dalá áigásaš duiska antisemitismmalaš girjjálašvuođas. Girjji
áviisamáinnašemiin ledje 18 máinnašeami 31 máinnašeamis positiiva. 1890-logu
gaskkamuttuin ledje maid divaštallagoahtán juvddálaččaid njuovvanvugiid.
Juvddálaččaid árbevieruid ja rituálaid mielde eai galgan eallit jámihuvvot ovdal
go njuvvojedje. Máŋga elliidsuodjalussearvvi vuostálaste dán njuovvanvuogi, ja
oaivvildedje ahte fertii boahtit mearrádus ráŋggáštusláhkii mii geatnegahtii elliid
