18
Eilert Sundt (1817-75)
lei teologa ja servodat-
dutki. Son lei okta dain vuosttažiin gii álggii
guorahallat mo norgalaččat elle. Jagi 1848 rájes
gitta jagi 1869 rádjái oaččui son jahkásaš
stipeandda guorahallan dihtii romániálbmoga.
Barggu ulbmil lei “vuoitit sin čuvgehussii”. Áiggi
mielde
son
viiddidii
guorahallama,
ja
guorahallagođii maid geafes olbmuid oppalaččat.
Son šattai ovdanvázzin boanda- ja bargoálbmoga
eallinvugiid kártenbarggus, seammás go lei áŋgiris
ságadoalli álbmotdieđuid ja sosiála ođastusaid
oktavuođas.
Čájehuvvui ahte dákkár integrerenvuogit eai doaibman nu mo lei jurddašuvvon.
Eai lean máŋggas geat integrerejuvvojedje, ja sihke románilaččat ja gielddat
ávkkástalle golgolašfoandda ruđaid almmá bohtosiid haga. Birrasiid jagi 1860
lei Eilert Sundt manahišgoahtán movttas. Eiseválddit eai orron šat
dohkkeheamen su láđis bargovugiid, ja son gáiddai ieš maid das eret. Dan sadjái
son ge miehtagođii geavahit bággobargguid ja čavget ráŋggáštanrievttálaš
čuovvumuša. Maŋŋá jagi 1869 Eilert Sundt ii ožžon šat almmolaš doarjaga
guorahallat ja bargat romániálbmoga ovddas. Áiggi mielde čavgejuvvui
romániálbmogii guoskevaš politihkka. Golgolaččat váldojedje gitta, ja
eiseválddiid doaibmabijut veahkehan dihtii románilaččaid rivde ja šadde eambbo
dego čielga gefiiddoarjagat. Sundta bargu assimileret románilaččaid
stuorraservodahkii veahki ja divššu bokte loahpahuvvui. Románilaččaide
guoskevaš politihkka rievddai seammás go dáruiduhttinpolitihkka sápmelaččaid
ja kvenaid ektui čavgejuvvui. Dovdui čielgasit ahte minoritehtaid gieđahallan
rievddai garrasit maŋŋá 1860.
Bággoassimilerenpolitihkka
1897 vuođđuduvvui
Golgolaččaid vuostá bargan searvi
. Dát searvi váikkuhii
garrasit bággoassimilerenpolitihkkii mii hábmejuvvui romániálbmoga ektui
jagiin maŋŋá 1900-logu. Ulbmil lei ain ásaiduhttit románilaččaid bistevaš
ruovttuide, ja gaskaoamit ledje garrasat. Okta vuohki lei sirret mánáid eret
váhnemiiddis luhtte nu árrat go vejolaš, nu ahte mánát eai galgan hárjánit
golgolašeallimii. Ásahuvvojedje mánáidruovttut románimánáide, muhtumat
biddjojedje biebmoruovttuide ja muhtumiid adopterejedje. Jagi 1900 rájes gitta
