15
de vuovdeláttánat gárvodedje bádjabiktasiiguin ja beassegápmagiiguin, ja válde
ákšuid, stuorra niibbiid ja bissuid gihtii go vázziledje Finnskogenis
Stockholbmii. Joavku oaččui stuorra fuomášumi, erenomážit dannego sii
gehččojuvvojedje hui eksohtalažžan. Evttohus geigejuvvui gonagassii,
gieđahallui ruoŧa riikkabeaivvis, muhto hilgojuvvui. Ággan dasa lei ahte oktasaš
suomagielat girkosuohkan livččii mielddisbuktán sierra, uhca suomastáhta
Ruŧŧii. Evttohus tulkojuvvui áittan sihke ovttastusa sihkkarvuhtii ja Ruoŧa ja
Norgga integritehtii. Evttohus mielddisbuvttii guorahallama čielggadan dihtii
ahte lei go dárbu suomagielat oahpaheddjiide ja báhpaide vuovdeláttániid
gaskka. Norgga bealde gávnnahedje ahte eai lean dákkár dárbbut, ja ahte ii lean
dárbu bidjat johtui makkárge doaibmabijuid. Ruoŧa bealde virgáibiddjojedje
guokte johtti skuvlameaštára. Ággan dasa lei ahte suopmelaččat galge oahppat
ruoŧagiela. Fuolahuvvui maid ahte ruoŧagielat vuoiŋŋalaš girjjit leavvagohte.
Vaikko vel vuovdeláttánat eai lihkostuvvan ásaheamis sierra searvegotti, de
geahččaledje oktii vel maŋŋá oažžut lobi ásahit sierra riikkaidgaskasaš
searvegotti gaskal Ruoŧa ja Norgga, muhto dalle maid eai lihkostuvvan. 1850-
loguin ožžo meahccesuopmelaččat iežaset hávdeeatnama, ja veahá maŋŋelis
maiddái kapealla. 1870:s álggahuvvui dat vuosttas bistevaš skuvla, muhto girkus
ja skuvllas eai hállan goassige suomagiela.
Integritehta boahtá latiinnas, ja mearkkaša
dearvvaslašvuohta dahje billiskeahtes dilli. Sátni geavahuvvo stáhta
ollislašvuođa ja sorjjasmeahttunvuođa oktavuođas ja ovtta olbmo buriid
iešvuođaid oktavuođas, dego rehálašvuohta ja duolgokeahtesvuohta.
Álbmotjoavku mii “jávkkai”
Dalle go Carl Axel Gottlund guorahalai vuovdeláttániid, árvvoštalai son ahte
gávdnojedje birrasii 25 000 vuovdeláttána. Su oainnu mielde lei suomagiella
vuovdeláttániid dehálamos dovdomearka. Lohku lea eahpečielggas ja gávdnojit
unnit logut seammá áigodagas mat vuosttildit dán logu. Vuovdeláttánat
registrerejuvvojedje sierra álbmotjoavkun vuosttas gearddi olmmošlohkamis
1845:s. Muhto dat ledje dušše meahccesuopmelaččat Grue ja Hof báhppagottis
Hedmárkku ámttas mat registrerejuvvojedje. Sivvan dasa lei navdimis ahte lei
dán guovllus gos vuovdeláttániid giella ja kultuvra lei gievrramus. Registrerema
maŋŋá čuovui raporta mii muitalii ahte vuovdeláttániid integreren
stuorraservodahkii lei ollen guhkás. Olmmošlohkan čájehii ahte orro 1738
vuovdeláttána dáin báhppagottiin. Jagis 1900 dát lohku lei njiedjan 429:i, ja
