23
Fredrika saji politihkalaš aktevran. Norgalaččat ieža ledje passiiva mielvázzit
dáhpáhusaide, celket historjádutkkit. Easkka jagiid maŋŋá 1814 šaddagodii
norgalaš našunalitehta dovdu. Oažžu dadjat ahte Norgga álbmot oaččui
luđolašvuođa skeaŋkan.
Nubbi oaivil dás fas doalaha ahte dáhpáhusat jagi 1814 ledje boađusin
guhkitáiggi siskkáldas ovdáneapmái Norggas mat ledje šaddadan riikka
buorebut láddan vuostáiváldit iešheanalašvuođa. Norgalaččat eai goassige lean
vajálduhttán ahte Norga gaskaagis lea lemaš iešheanalaš riikan. Daid áiggiid go
Norga lei ovttastusas Dánmárkkuin, de dovde norgalaččat iežas olgguštuvvon ja
ávkinadnon, muhto sii ledje seailluhan iežaset našunála erenoamášvuođa.
Maŋimuš ovttastusjagiid čálggaid sin pátriotisma ja váibmoláđisvuohta
norgalašvuođa hárrái. Go vejolašvuohta čuožžilii jagis 1814, de norgalaččat ieža
dohppejedje lávžái, álggahedje stuimmiid ja rábádedje válddi. Kristian Fredrik
lei eambbo álbmoga reaidun dáin diliin. Jagi 1814 luđolašvuohta lei, nuppiin
sániiguin, juoga man ovddas norgalaččat ieža ledje rahčan.
Ođđasabbo áiggiid historihkkárat oaivvildit ahte dát guokte oainnu eai
dárbbašlaččat mana doarrás,
muhto gullet goappat lágan fágaárbevieruide.
Ipmárdus mii čuoččuha ahte gopmáneamit ledje olgoriikkapolitihkalaš
dáhpáhusaid boađusin, de čuožžila historjáoainnus mii deattuha politihkalaš
dáhpáhusaid ja ovttatolbmuid dahkamušaid. Historihkkárat geat oidnet
siskkáldas fearániid norgalaš ovdánemiid boađusin, gehččet eambbo
guhkitáigásaš ekonomalaš ja sosiála proseassaide ja danne oidnet eambbo
álbmoga go ovttatolbmuid historjjá jođihanfápmun. Otne historihkkárat
oaivvildit ahte guktot oaivilat veahkehit min čilget jagi 1814 dáhpáhusaid.
Guhkesáiggi, siskkáldas ovdáneapmi orru leamen duogábealáš sivvan, go fas
olggobealát, olgoriikkapolitihkalaš dáhpáhusat ledje vuolggahanfámuid návccat
mat buolláhahtte stuimmiid.
Geardduhangažaldagat
1.
Manne Kristian Fredrik válljii dohkkehit ovttastusa Norgga ja Ruota gaskii?
2.
Manne buollái soahti Norgga ja Ruota gaskkas geasset jagi 1814?
3.
Maid politihkalaš osiid ovddas oaččui norgalaš ráđđehus vástidit, ja mat
beliid ledje Karl Johan hálddus?
4.
Manne fertii Vuođđoláhka ođasmahttot?
5.
Makkár sajádaga oaččui Norga ovttastusas Ruotain?
6.
Mat guokte váldooaivila leat čužžon vuostálaga jagi 1814 dáhpáhusaid
hárrái?
7.
Mo otná historihkkárat ipmirdit dán guokte oainnu?
