17
Vuođđoláhka miessemánu 17. beaivvi 1814
Álbmosorjjasmeahtunvuohta, olmmošvuoigatvuođat ja fápmojuohku
Máŋggat stáhta ožžo liberála ráđđenhámiid birrasiid 1800-logus. Amerihkás
sajáiduvai republihkka, muhto moanat eurohpálaš stáhta, ee. Frankriika, Ruotta
ja Spánia šattai oktoráđđenvuogi sadjái konstitušunála monarkiija. Ođđa
ráđđenvugiid eaktun lei ahte háldenváldi galggai vuolggahuvvot ja boahtit
álbmogis, ja stáhta dárbbašii ođđa čállon vuođđolága mii divodii ja divššui
stáhtaválddiid gaskavuođaid. Norgga vuođđoláhka soabai vuohkkasit dán
govvii. Lei huksejuvvon álbmotsorjjasmeahttunvuoda prinsihpa ala ja
Montesquieusa háldenválddijuohkima prinsihpa ala. Norgga ráđđenhámis lei
láhkaaddinfápmodus Stuorradikki vuolde, doibmiibidjan gulai gonagassii ja
ráđđehussii ja dubmenváldi gulai duopmostuoluide. Duopmostuolut
juohkásuvve golmma oassái, Alimusriekti bajimusas, nu ahte áššit sáhtte
guoddaluvvot guovtti gearddi vuogádaga čađa. Nugo nuppit dalá ráđđenvugiid
hárrái, de šadde maiddái olmmošvuoigatvuođat nugo cealkinluđolašvuohta,
prentenluđolašvuohta,
priváhta
oamastanvuoigatvuohta,
čoakkalmastinvuoigatvuohta ja láhkasuodji heivehuvvot Vuođđoláhkii.
Oskoluđolašvuohta ráddjejuvvui nu ahte evaŋgela-luhterána kristtalašvuohta
čielggaduvvui ja mearriduvvui stáhtaoskun, ja nannejuvvui maiddái gáibádus
das ahte gonagas fertii dovddastit dán oskui. Dát maŋimuš čuokkis lei danin ahte
hehttešii Karl Johana, gii lei katolihkka, beassat norgalaš gonagassan. Lassin
gilde juvddálaččaid, jesuihtaid ja eará muŋkasiiddaid beassamis Norgii. Dat ahte
juvddálaččat gildojedje Norgii beassamis, lea maŋit áiggiid ipmirduvvon
máŋgga láhkai. Okta čilgehus deattuha dan ahte stáhta oskku gáhtten lea leamaš
árbevierru mii eallá ovddosguvlui oktoráđđenággi rájes. Nuppit čilgehusat
állanit dohko ahte oppanassiige gávdno eahpádus servodatoskkuid hárrái,
ovddimustá juvddálašvuođa vuostá, man oidne kristtalašvuođa árbevahálažžan.
Norgga Vuođđolága § 2 mii ee. gieldá juvddálaččáid ja jesuihtaid beassamis
Norgii.
