29
eat han mii okto eale dán máilmmis. Earát sáhttet leat ustibat,
bearaš – dahje girjjit mat addet áibbas eará oainnu go dan maid
mii ja min lagamusat leat jurddašan. Deháleamos lea sáhttit
ieža jurddašit, árvvoštallat ja ruovttoluotta jurddašit dan ovtta
gažaldaga mii goas nu boahtá min ovdii: mii galgat jápmit? Ja
dan vuođul dahje daid vástádusaid vuođul maid mii válljet addit
dilálašvuođa Stuorra gažaldahkii, de sáhttit maiddái suokkardit
lagabuidda gažaldaga mii lea ain lagabus: maid mearkkaša dat
ahte eallit?
•
Vállje guokte oskkoldaga dahje eallinoaidnoárbevieru ja geahččal
gávdnat eanet daid eallin ja jápmin oainnuid birra. Mo lea oaidnu
dákkár gažaldagain earáhuvvan dan kultuvrras masa don ieš gulat?
Maid oaivvildit du váhnemat ja ádját/áhkut eallin ja jápmin oainnu
birra? Mo don ieš oainnát daid vástádusaid maid oaččut ja mo áig-
gut geahččalit hábmet iežat vástádusa nu ahte dutnje alddát lea
dohkálaš?
Riekta – boastut
Gažaldat riekta ja boastut lea
morála
ja
etihka
birra. Dát guokte
doahpaga geavahuvvojit iešguđet láhkái. Mii dadjat ahte morála
muitala daid norpmaid birra maid mielde mii eallit, ja etihk-
ka lea teorehtalaš ruovttoluotta jurddašeapmi morála ja daid
vejolašvuođaid birra mat mis leat (dahje eai leat) čuovvut daid
norpmaid ja njuolggadusaid maid mielde mii eallit. Go mii dad-
jat ahte juoga ii leat ehtalaš dahje ii leat morálalaš, de máksá
dat ahte dat manná morálanorpmaid vuostá maid mii sáhttit
dohkkehit. Buot servodagain leat morála norpmat. Konkrehtal
aš norpmat sáhttet liikká ollu rievddadit.
Navajo-indiánáriid gaskkas máttaoarje USA:s (erenoavmážit
Arizonas ja New Mexicos) lohket ahte ii mihkkige leat vearrát
du birra dadjat ahte don láhttet dego dus eai livčče fuolkkit.
Ovddasvástádus ja geatnegasvuohta bearraša ja fuolkegotti
ektui lea vuođđudeaddji norbma dán álbmogis. Eará kultuvr-
rain lea iežas bearraša eahpegudnejahttin dat vearrámus maid
sáhtát dahkat. Go galgá fas gudni loktet/buoridit, dáhpáhuvvá
