53
leat geahččalan, čujuhettiin máŋgga iešguđet ge dilálašvuođaide, čilget man
láhkai lihkadus sáhtii stuorrut nu johtilit nu oanehis áiggis. Eará sivva dasa lei
báktedoaimmahagat mat ásahuvvojedje ja fápmogáibideaddji industriija vuoitu
mii dáhpáhuvai maŋŋá 1905, mat dagahedje ahte industriijabargiid lohku
lassánii garrasit. Dehálaš eaktun dasa ahte bargit čoahkkanedje oktii lihkadussii,
lei ahte bargiid gaskii badjánii bargiidluohkkáidentitehta. Dát identitehta fertii
leat nu beaktil, ahte dat galggai nagodit čohkket bargiid iešguđetge surggiin
ovddastit oktasaš beroštumiid sierraberoštumiideaset sajis. Go historihkarat
čilgejit ahte duođaid dáhpáhuvai dákkár ovdáneapmi, de čujuhit
fabrihkkarusttegiidda mat ásahuvvojedje goržžiid lahka báikkiide gos ovdal eai
ássan olbmot. Ollu bargit čohkkejuvvojedje boaitto beale báikkiide, ja doppe
ásahedje iežaset oktavuođa, go ii lean oktavuohta eará servodatjoavkkuiguin.
Lassin deattuhit historihkarat bargodiliid dain stuorra fabrihkain. 1800-logu
loahpas ledje bargit leamaš bargguin smávva duodjefitnodagain, gos bargiin ja
bargoaddiin lei lagaš ja persovnnalaš oktavuohta. Stuorra fabrihkain mat
ásahuvvojedje maŋŋá 1905:s, ii lean oktavuohta bargoaddái šat nu persovnnalaš.
Dat dagahii álkibun bargiide organiseret iežaset, ja gáibidišgoahtit buoret bálkká
ja bargodili. Stuorra bargguhisvuohta mii čuovui dan váttis ekonomalaš áiggi
jagiin dastán maŋŋá jahkečuohtemolsašuma, sáhttá maid leat váikkuhan dasa
ahte bargit dovde iežaset čavgadabbo čatnasan vuolitluohkkái, main ledje
oktasaš beroštumit. Áiggi mielde digaštallagohte maiddái sosiála ja politihkalaš
gažaldagaid servodagas, ja sosialisttalaš jurdagat leavvagohte áviissain, mat
ilbmagohte eambbo ja eambbo.
Ráđđádallamat bargoeallimis
1900:s vuođđuduvvui Norgga Bargoaddiidsearvi (NAF), ja nu ledje ge guokte
ovttadássásaš áššeoasálačča bargoeallimis mat ráđđádalle bálkkáid ja
bargoeavttuid. Soahpamušat mat guske bálkkáide ja bargidillái, maid
áššeoasálaččat ráđđádalle, gohčoduvvojedje tariffasoahpamuššan. Jos
ráđđádallamiidda ii leat čoavddus, de sáhtte šaddat riiddut. Bargit sáhtte de
heaittihit bargguideaset streikema bokte, ja bargoaddit sáhtte fas doallat bargiid
eret bargoeallimis nu gohčoduvvon “lockouta” bokte. Riikaviidosaš
organisašuvnnat, sihke bargiid ja bargoaddiid bealde, dagahedje ahte sihke
bargiin ja bargoaddiin lei eambbo fápmu gáibádusain. Báikkálaš streaika dahje
lockouta sáhtii viiddiduvvot nu ahte čuozai olles ealáhahkii. Garra riiddut sáhtte
dagahit viiddis servodatlaš čuozahusaid. Dat balddii eiseválddiid.
Organisašuvnnat mat oaivvildedje ahte bálká- ja bargodilli lei sin
