61
muhto maiddái smávit riidduid gos orru govdamin badjel ra-
bas soahtái. Buohkat leat leamaš riidduin gos leamaš áitagat,
nu ahte mii unnán dárbbašat jearrat leago rá�ibargu dehálaš.
Ovdal berret jearrat mo bat obanassiige lea vejolaš.
Mo soahpat ráfi?
Unnimus golbma ášši lea dehálačča rá�ibarggus: (1) mis ferte
leat diehtu riiddu birra, (2) mis ferte leat dáiddolašvuohta riid-
duid čoavdit, ja (3) mis fertejit leat buorit miellaguottut mat
ovdehit rá�ibarggu. Miellaguottut leat dárbbašlačča go rá�i-
barggus ii leat deháleamos beali váldit riiddus. Lea ovdal sáhka
čájehit solidaritehta goappašiid beallái ja čájehit hálu ráfálaš
ja demokráhtalaš čovdosii maid soaitá bealit ieža eai oainne.
Rabasvuohta ja árvvusatnu leat maiddái dehálaš miellaguottut.
Jus nubbi bealli váruha ovttage čiegadit maidige, dahje ii doaht-
tal nuppi beali oainnuid, de dagaha dat ahte nubbi álgá navdit
nuppi mii dávjá laskada riidodási.
Nuppi dáfus leat dáiddolašvuohta dehálaš. Mis galgá leat nákca
ja dáhttu guldalit goappašiid beliid go dávjá sii eai gulahatta.
Sii gáddet sii gullet maid nubbi bealli dadjá, muhto dávjá gul-
let dušše dan mii heive iežaset áddejupmái mii sis ovdalgihtii
leamas. Don fertet hárjánit čielgasit hállat nu ahte dan maid
don dajat áddejuvvo, ja dárbbašuvvo hárjáneapmi teknihkaide
mat dahket buori gulahallama.
Goalmmát dáfus lea dehálaš ahte don dovddat bures riiddu ja
dan duogáža. Stuorra áššiin nugo riikkaid gaskasaš riidduin, leat
historjjálaš- ja kultuvrralaš dieđut dehálačča. Smávit áššiin nugo
riiddut ovttaskas olbmuid dahje joavkkuid gaskka lea maid-
dái máhtolašvuohta dehálaš, muhto dalle lea eanet gažaldat
dovdat iešguđet lágan riidduid, gos riidu čuožžilii ja mo bealit
hálddašeigga dáhpáhusaid mat dagahedje riiddu. Nana olmmoš-
máhtolašvuohta lea danin dehálaš.
Dábálaččat sáhttit dadjat ahte riidu lea dilálašvuohta gos bealit
vásihit áigumušaid mat eai soabat. Muhtumin eai leat ieš dat
áigumušat mat eai soabat. Soaitá lea ieš dat dilálašvuohta mii lea
lohkkašuvvan nu ahte ii goabbáge bealli hálit vuollánit dainna
baluin ahte vuoittahallat. Máhtolašvuohta mo riidu čuožžilii,
