42
a) dáid olbmuid sosiálalaš, kultuvrralaš, oskkolaš ja vuoiŋŋalaš
árvvuid ja dábiid dohkkehit ja suodjalit, ja čájehit dárbbašlaš
fuola daid váttisvuođa šlájaide mat čuožžilit, sihke joavkkuin ja
ovttaskas olbmuin;
b) doahttalit dáid olbmuid sosiálalaš, kultuvrralaš, oskkolaš ja
vuoiŋŋalaš árvvuid, dábiid ja institušuvnnaid oppalašvuođa;
c) bidjat johtui doaibmabijuid mat gáržžidit váttisvuođaid maid
dát olbmot ožžot birgenlági ja bargodiliid rievdadusaid ektui,
gos guoskevaš olbmot leat mielde dan ovttasbarggus.
Oskkolaš ja vuoiŋŋalaš árvvut leat vuođđuduvvon ol-
bmuid eallinoidnui. Sorjjakeahttá makkár eallinoaidnu
olbmuin lea, de konvenšuvnna mearrádusat sihkkaras-
tet vejolašvuođa báhkkudussii nu mo eamiálbmogat
ieža háliidit – ja ahte sii galget dohkkehuvvot, suodja-
luvvot ja doahttaluvvot. Erenoamážit konvenšuvnna
áigumuš lea sihkkarastit ahte čuožžilan váttisvuođat
gáržžiduvvojit mat sáhttet boahtit eallineavttuid rievda-
dusaid bokte, ovdamearkka dihtii go olbmot bákkus fertejit
fárret ja ássat eará guovlluide. Go dákkár dilli dáhpáhuvvá,
galgá olbmuin leat vejolašvuohta viidáseappot fievrridit sin
sosiálalaš, kultuvrralaš ja vuoiŋŋalaš árvvuid, dábiid ja insti-
tušuvnnaid. Bággofárremiid oktavuođas galgá dat dáhpá-
huvvat ovttasráđiid singuin geasa dat guoská. Sis galgá álo
leat mielmearridanvuoigatvuohta. Historjá muitala ahte náš-
šuvnnalašstáhtat eai leat álo gieđahallan unnitálbmotjoavk-
kuid dán láhkái. Konvenšuvdna áigu váikkuhit dasa ahte ođđa
veahkaválddálašvuođat eai dáhpáhuva boahtteáiggis.
•
Dovddat go don ovdamearkkaid gos stáhtalaš eiseválddit veagal lea
fárrehan dahje geahččalan fárrehit eamiálbmotjoavkkuid? Leago
Sámis dat dáhpáhuvvan?
h
g
Áillohaččas (Nils Aslak Valkeapää) lei
stuorra beroštupmi dasa ahte mii lea
sámevuohta. Su divttas «Beaivi áhčážan»
son jearrá ge: Man guvlui mannat? Leat
go vajálduhttán kultuvrámet, ruokttu-
met, ja eallinoainnumet mii dahká
ahte leat sápmelaččat? Gáidat go eret
sámevuođas?
© Seppo Paakkunainen
