ALMMI SPEAJAL - Risttalašvuohta ja eallinoaidnu - page 51

51
Č O A H K K Á I G E A S S U
RISTTALAŠVUOĐA MEARKKAŠUPMI KULTUV-
RII JA SERVODATEALLIMII
Risttalašvuohta leamaš oassin sámi kultuvrras fargga 1000 jagi. Das
lei stuorra fápmu ja olbmot dorvvastedje risttalašvuhtii ja čuvvo buot
risttalaš eallinnjuolggadusaid ja rituálaid vai eallimis galggai mannat
bures. Risttalašvuohta Luther­evangelalaš oskkoldaga bokte, leamaš
Norgga stáhtareligiuvdna jagi 1587 rájes gitta dássážii (miessemánu
21.b. 2012 rádjái). Dát dieđusge lea váikkuhan sámi servodahkii maid­
dái.
• Risttalašvuođa symbolat leat ollu. Ruossa, ginttalčuovga ja láppis
(Jesus) leat symbolat mat govvidit risttalaš guovddáš árvvuid. Sá­
mit ávvudit Márjá­meassuid Borgemánu 15.b ja Njukčamánu 25.b.
Márjá lei Jesusa eadni ja sámit ávvudit su riegádan­ ja albmáiman­
nanbeaivvi. Ovdal ledje dát beaivvit maiddái mearkabeaivvit mat
muitaledje makkár dálkkit šadde ovddasguvlui.
• Ollu sámi govvadáiddárat geavahit risttalaš symbolaid iežaset go­
vain. Maiddái ivdneválljen čujuha risttalaš symbolihkkii. Vilges ivdni
čájeha buhtes sielu, rukses ivdni fas lea Jesusa varra.
• Olbmot leat áiggiid čađa ásahan rituálaid mat leat vuolgán risttalaš
árbevieruin. Ruosastit ja lohkalit Áhččemiinna, rohkadallat ja sál­
bmagirjji nahkehit guottá vuollái, leat rituálat maid olbmot ain
čuvvot ja dahket. Dat leat vuolgán risttalašvuođa oahpahusa ja gir­
kostallanmeanuid vuolde áiggiid čađa.
• Girjjálašvuohta lea sakka báidnon biibbalgielas. Ollu sánit, doahpa­
gat ja dadjanvuogit maid otná girječállit geavahit, leat biibbalis
vuolgán. Maiddái ollu sámi girječállit čállet maid olbmot leat vási­
han leastadiálaš čoakkalmasain. Muhtimat čállet ja muitalit mo lei
šaddat bajás leastadiálaš birrasis.
• Risttalaš allabasit leat Norgga kaleandariin juohke jagi. Measta ol­
les Norgga ja Sámi álbmot čuvvot risttalaš allabasiid kaleandara.
Mii ávvudit juovllaid, beassážiid, hellodagaid ja adveantta seammá
áiggi. Eat álo muitte dahje jurddaš ahte allabasit ja friddjabeaivvit
leat risttalašvuođas vuolgán, muhto máŋgii dat leat nu.
• Min áigerehket lea maid risttalašvuođas vuolgán. Jahki 0 lea min
áigerehkega mielde dat jahki go Jesus riegádii. Miehtá Eurohpá ja
buot máilmmi risttalaš riikkain lea seammá áigerehket áddejupmi.
• Ollu sámit gásttašit mánáideaset girkus, sámi nuorat rihpahit girkus,
sámi párat náitalit girkus ja hávdáduvvojit girkoeatnamii go jápmet.
Eallima badjelmanahatmeanut eai leat dušše risttalaš oskkolaččaide,
muhto lea šaddan maid árbevierrun sámiid gaskkas dál.