1
Norga soađis
Manin Norga bođii mielde soahtái?
Norgga miellaguottut ja norgga bealátkeahtesvuohta
Dalle go nubbi máilmmisoahti buollái, go Duiska fallehii Polskka čakčamánu 1.
beaivvi 1939:s, julggaštii Norga iežas bealátkeahttán. Lei stuorra áddejupmi dasa
ahte bealátkeahtes vuohki mii Norggas lei vuosttas máilmmisoađi vuolde, galggai
viidásappot čuvvojuvvot. Váldojurdda norgga suodjaluspolitihkas ii lean ahte
soahtat olggobeale fallehemiid vuostá, muhto doalahit bealátkeahtesvuođa.
Njunušpolitihkkárat oaivvildedje ahte Norga vearrámusat sáhtii gessojuvvot mielde
soahtái meara alde. Muhto ahte Norga njuolgga fallehuvvo, eai gal jáhkkán. Dan
oidne leat teknalaččat veadjemeahttumin. Skandinávia bođii joatkit ráfálaš čiehkan
Eurohpás.
Dat ii mearkkašan ahte eanaš norgalaččat eai berostan nasismma
ovdáneamis. Diktačállit, journalisttat ja maiddái politihkárat ledje daid gaskkas geat
várrejedje Duiskka jurddavuogádagaid vuostá. Nordahl Grieg ja Arnulf Øverland
čáliiga divttaid mat várrejedje nasismma vuostá, ja nobelbálkkašumi vuoiti Sigrid
Undset ákkastalai maiddái daid nasisttalaš jurdagiid vuostá. Knut Hamsun, dat
nubbi nobelbálkkašumi vuoiti gii ain lei eallimin, lei duiskaustitlaš, muhto su
oainnuid eai lean ollus geat čuovvoledje. Norgalaččaid doarjun fasisttalaš ja
ravdamearálaš našuvnnalaš jurddavuogádagaide unnui, ii ge sturron, jagiin
dassážiigo soahti buollái. NS:s (
nasjonal samling
) ledje muhtun ráji čuovvoleaddjit
dalá maŋŋágo bellodat vuođđuduvvui 1933:s, muhto 1936’ válggas oaččui bellodat
dušše 1,8 % jienain. Ovdalaš go soahti buollái, de ii lean bellodagas makkárge
praktihkalaš váikkuhus norgga politihkas.
Spánialaš sisriikkasoahti (1936-39) dagahii beroštumi Norggas, erenoamáš
gurutbealli. Ráđđehus doalahii iežas bealátkeahttá, muhto máŋga čuođi
eaktodáhtolaš norgalačča árjjalaccat oassálaste spánialaš ráđđehusa bealde soađis
Franco ja su faistasullasaš stivrra vuostá. Vaikko vel Norgga falleheapmi orui ge
leat oalle gáidosis, čájehuvvo ahte ledje ollu norgalaččat geat beroštedje das mii
Eurohpás dáhpáhuvai.
