32
Finnmárku
Áidna oassi Finnmárkkus mii vuitojuvvui dáistalemiiguin, lei Nuorta-Finnmárku.
Ruošša joavkkut bohte Kirkonjárgii golggotmánu 25.b. 1944:s Dan maŋŋá
geassádedje duiskalaččat Finnmárkkus ja Davvi-Romssas. Sii geavahedje “
eatnama boaldin taktihka”. Ii mihkkige galgan báhcit vašálaččaide. Dat bákkohii
davvi álbmoga báhtarit eret máttás guvlui. Ollugat gárte dán láhkai máksit garra
hatti friddjavuođa ovddas.
Festung Norwegen
Hitler lei cealkán ahte dás gálgá soahtat gitta loahpa rádjai. Šattai go soahti
“sirdojuvvot” Norgii go eará kontineanttain lei nohkan? Nasijođiheaddjit sáhtte
Norgii báhtarit ja oažžut veahki 350 000 soalddáhis mat dalle ledje Norggas. Ii lean
duššiid dihtii dát bállu. Terboven lei muhtun gii háliidii soahtat gitta loahpa rádjai.
Muhto nu ii dáhpáhuvvan. Duiska vuollánii maiddái Norggas, ja miessemánu 8.b.
lei soahti nohkan. Milorga rolla lei nuppástuvvan ovtta ijas, ja dat galggai gozihit
duiskalaččaid ruovttoluotta geassádemiid.
Riektečielggadeapmi
Masá 100 000 norgga nissona ja albmá dutkojuvvojedje iežaset dilálašvuođaid birra
duiskka vuollástanválddi ektui. Oktiibuot 46 000 persovnna dubmejuvvojedje
riikkabeahttima geažil. Dain váldojedje sullii 20 000 ja biddjojedje giddagassii. Dat
eará 26 000 ožžo sáhkuid ja/dahje dubmejuvvojedje massit opmodagaideaset.
Buohkat geat ledje miellahttun
Nasjonal Samlingas
(NS), dubmejuvvojedje.
Buohkanassii celkojuvvojedje 45 jápminduomu, mii gustui 15 duiskalažžii ja 30
norgalažžii. 37 jápminduomu ollašuvvojedje. Vidkun Quisling lei okta sis geat
masse heakka.
Vaikko vel čielggadeapmi manai ge ortnet mielde, de gávdnojedje dáhpáhusat gos
olbmot ieža giehtadedje duomuid. Dat sáhtii lean ránnjáid vuostá dahje
bargoskihpáriid vuostá. Ollugiin lei garra ja persovnnalaš dáhttu mávssahit ja
ruovttoluotta addit. Nissonat geat ledje duiskalaččain náitalan dahje leat leamaš sin
moarsin, ledje áitojuvvon joavku. Sin cielahedje duiskafuorrán ja sin givssidedje.
Muhtumiin čuhppe vuovttaid. Dáid nissoniid oktan mánáineaset ráddjejedje norgga
eiseválddit sierranas sajiide. Oktavuohta duiskka soalddáhiin dieđusge ii
rehkenastojuvvon gal ráŋggáštahttin. Sivvan go ráddjejedje sin sierranas sajiide lei
earret eará ballu ahte galge gilvit sohkabealdávddaid ja suodjalit sin norgalaš
mávssaheaddjiid illástemiid vuostá.
Duiskka vuollásteami čielggadeapmi lea moitojuvvon máŋgga sivas. Ollugat
leat oaivvildan ahte dutkamat manne menddo viidát ja ráŋggáštusat ledje menddo
garrasat. Maiddái moitojuvvui ahte ekonomalaš ovttasbargu duiskka
eiseválddiiguin dušše ožžo smávit dahje eai oppanassii ge ráŋggáštusa, go
