85 / 98
84
Muhtun sibirijálaš olbmot govahalle almmi dego goađi loavddan
ja Lodderáidalasa násttiid loavdaga sávdnjin, ja násttit ledje fas ráig-
git maid čađa bajitilmmi čuovga báitá.
Boahjinásti/Boahjinávli
lei
reahpena sajis. Samojedat gohčodedje dan
Almmi návlin
ja korjáhkat
fas
Návlenástin.
Boahjinávllis eatnamii lei guovddáš čuolda dahje rái-
dalas man mielde noaidi sáhtii gizzut vulos dahje bajás go áiggui gu-
lahallat vuoiŋŋalaš fámuiguin. Guovddáš čuolda gohčoduvvui
golle-
čuoldan
(mongolat, burjáhtat),
ruovdečuoldan
(kirgiisat, báškiirat),
dahje
beaivváščuoldan
(teleuhtat). Olbmot lágidedje iežaset eatnan-
laš birrasa seammaládje go navde máilmmi ollisvuođa leat huksejuv-
von. Goađis sáhtii leat guovddáš goahtemuorra, dego guovddáš
čuolda, ja jus ii lean dakkár, de suovva mii loktanii árranis reahpenii
vástidii dasa. Dan dihte lea árran
bassi
báiki, man galgá gudnijahttit
ja árvvus atnit. Dat lea goađi guovddáš vuoibmi, seammaládje go
beaivváš lea almmi guovddáš vuoibmi. Dollagáttis oaffaruššojuvvo ja
rohkadallojuvvo, go dakko lea geaidnu alit vuimmiide mat hálddašit
ruovttu ja dasa gullevaš dilálašvuođaid.
Muhtun sajiin lea almmičuolda
vári
hámis ja dalle eandalii várrin
mas lea guovddáš čohkka. Go jakuhtalaš noaidi galggai mátkkoštit
bajit ilbmái, de muitaluvvo ahte son fertii goargŋut várrái mas ledje
máŋga stealli. Várrečohkka lei Boahjinávllis, mii navdojuvvui leat
máilmmi guovddážin. Ollu árbevieruin leat bassi várit, maiddái sámi
árbevierus. Oahpahalli noaidi buohccái dábálaččat garrasit go álggii
noaideoahpahallin. Oahpahallanáiggis fertii son niegus badjánit diek-
kár várrái, oahppan dihte makkár vuimmiiguin son sáhttá deaivvadit
iežas mátkkiin alit fámuid ságaide. Ollesoahppan noaidin galgá son
dasto oahppaladdat dáid báikkiid iežas sielumátkkiin, ja dan dihte fer-
te son leat ráhkkanan dasa mii sáhttá deaividit.
Olmmoš gii galggai noaidin šaddat, fertii oahppat hálddašit daid
fámuid (vuoiŋŋaid) maiguin deaivvada. Noaidi ii leat olmmoš mii lea
“bijahallan” vuoiŋŋalaš fámuide. Su doaibma lea hálddašit vuoiŋŋaid
nu ahte sáhttá gaskkustit daid, ležžet dal jápmán olbmuid vuoiŋŋat
dahje luondduvuoiŋŋat mat fuolahit eatnanlaš eallima, dahje bajit
dási vuoimmit mat hálddašit luonddu birrajođu ja eallima
šattolašvuođa. Jus diekkár fámut hálddašisgohtet iežaset, de sáhttet
dat leat váralaččat sihke alccesis ja earáide. Ii vaikko gii sáhttán noai-
din šaddat. Buoremus noiddiin ledje sogas eará noaiddit. Oahppu lei
guovtti oasis: 1) hárjehallat ávkkástallat ja dulkot nieguid, ilmmiidgas-
kasaš dilálašvuođaid dahje eará vugiid maid bokte njuolga gaskku-
stuvvo, ja 2) oahppat vugiid, vuoiŋŋaid doaimmaid ja váikkuhusaid, ja
iežas álbmoga árbevieruid (kultuvrra, mytologiija, sogaid, čiegus gu-
lahallanvugiid jna.). Oahpu oaččui muhtun muddui vuoiŋŋain ald-