Ovttas - Oskkoldagat ja eallinoaidnu - page 148-149

risttalašvuohta
146 147
Ortodoksa girku
Ortodoksa risttalašvuohta lea boarrá­
sea­mos risttalaš osku. Ortodoksa
sát­ni mearkkaša ”rivttes oahppu” ja
”máidnut Ipmila”. Maŋŋá go Keai­sár
Konstantin čuovvulii ja dagai rist­ta­laš­
vuođa stáhtaoskun Kons­tanti­no­pe­lis
(Otne: Istanbul), de šaddagođii ristta­laš­
vuohta stuorra fámolaš oskun. Olbmot
oskugohte ovtta Ipmilii dan sadjái go
romalaš gona­ga­saide. Ortodoksa
risttalašvuohta čuovvu daid
dábiid ja meanuid mat ledje álgu
risttalašvuođas. Ollu riikkain máilm­
mis leat ortodoksa risttalaš dábit ja orto-
doksa risttalaš­vuohta lea sin stáhtaosku.
Orto­doksa osku čađa­huvvo iešguđet
láhkai daid sierranas riikkain. Danne mii
dadjat ahte riikkas lea greika-ortodoksa
risttalaš­vuohta dahje ruošša-ortodoksa
risttalaš­vuohta váldooskun.
Romalaš Katolalaš
girku
Romalaš-katolalaš girku lea máilmmi stuo­
rámus girkoservo­dat. Birrasii 1 miljárdda
olbmot máilmmis gullet roma­laš-katolalaš
girkui. Olbmot geat čuvvot romalaš-katolalaš
girku, gohčo­duvvo­jit namain katolihkat.
Kato­lih­kaid bajimus hoavda lea
poava­. Kato­la­laš Ipmilbálvalusain dollojit
sárt­nit latiinna­gillii. Latiinnagiella lei dábá­laš
Roma-riikkas dan áigge go risttalaš­vuoh­ta
leav­va­gođii. Poava, báhpat ja miššu­nea­rat
ledje hui áŋgirat oahpahit olbmuide ristta­
laš­vuođa. Muhtimat vuostá­lasti­goh­te poava
ja su mielbargiid, go eai lean ovtta­oai­vil dasa
maid sii oahpa­hedje.
Vuostálastit/
protestánttat
Luther vuostálasttii katolalaš oskku, ja
ávžžuhii earáid maid seammá dahkat.
Dan rájes rievdagođii risttalaš osku
Eurohpás ja maiddái Norggas ja Ruoŧas.
Luther dáhtui ahte olbmot galge áddet
maid báhppa sárdnidii girkus. Son gáibi-
dii ahte biibbal galggai jorgaluvvot buot
gielaide. Maiddái sálmmat galge leat
eatnigillii.
Ollu Eurohpá gonagasat čuovvoledje
Luthera ođđa oskku ja hilgo kato­la­laš
oskku ja poava. Ollu katolalaš báhpat
vigge bissehit Luthera. Son biddjui
giddagassii. Muhto Luthera osku lea-
vai ja dohkkehuvvui dađistaga eanaš
riikkain Eurohpás. Dánmárku-Norgga
gonagas Kristian 3. lei mielas dasa ahte
olbmot čuovvuledje Luthera jurdagiid.
Jagi 1537 čuovvugohte báhpat Luthera
oahpu Dánmárku-Norggas. Riikkat
mat čuvvot Luthera oskku,
gohčodit vuostálastin dahje
protestántan.
Buot Davviriikkain leat vuostálastit/
protes­tánttat eanetlogus. Biibbal ja
sártnit leat sierralágan gielaide jorga­
luvvon. Báhpat čuvvot Luthera ristta­laš
njuolggadusaid.
Lars Levi Læsta­dius­
1800–1861
Lars Levi Læstadius barggai báhppan
Gárasavvonis, Ruoŧas. Son dutkkai biib-
bala dárkilit. Son hálidii ahte olbmot
galge gullat ja oahppat dan birra mii
biibbalis čuožžu. Læstadius jođii
miehtá Sámi ja sárdnidii. Dan
áig­ge go Læstadius elii, de eai lean ho-
teallat ja ijastanbáikkit. Læstadius orui
ustibiid ja olbmuid ruovttuin. Doppe son
maid­dái boradii ja sárdnidii. Læsta­dius
máhtii sámegiela. Olbmot áddejedje
maid son sártnui. Ollu sámit čuovvuledje
Læstadiusa oskku. Sii morránedje.
Muhtimat sis šadde ieža sárdne­almmá­jin.
Sii johtigohte ja sárdnidedje Læstadiusa
oahpu birra miehtá Sámi. Nu leavai
leastadianisma.
Lars Levi Læstadius.
Poava lea katolihkaid bajimus hoavda.
Ortodoksalaš girku Čeavetjávrris Davvi-Suomas.