Giella
lea dehálaš kreatiiva čállosis. Čállit muitalusaid lea leat kreatiiva ja
geavahit giela vejolašvuođaid hábmet ja oaččuhit lohkki dihto vuigŋii dahje
dovdduide. Giella lea muitalusaid huksenmateriála, seamma láhkai go muorra lea
goahtedahkki huksenmateriála.
Sániiguin
mii govvet birrasa, olbmuid, daguid, jurdagiid ja dáhpáhusaid. Dasa mii sáhttit
geavahit veahkkin iešguđetlágan
gaskaomiid:
Olgun lei beaivvadat ja
báhkka, Rástegáisá állanattai almmi vuostá. Jogaš gullui dobbelis golgamin. Mun
roggen sáiganan lávkkas láibevajahasa mas lei dipma, guhppon vilgesvuostá. Dat
gákkahii váimmu, muhto mun dihten ahte dan fertejin borrat jos galgen ceavzit.
Leaikkastallan, suohtastallan ja bilkideapmileat gaskaoamit maid mii dávjá deaividit kreatiiva, dahje muitaleaddji
čállosiin. Dalle mii karakteriseret dahje čilget olbmuid, čearddaid ja báikkiid
ja bilkideami olis dávjá ohcat sin stereotypiijaid, negatiiva ja fuones beliid.Dážat eai máhte dola dahkat. Son ii
dieđusge ollán dan bajimus skáhpii, ja fertii reŋkko viežžat, go son lea
sápmelaš.
Ironiija bokte
mii čájehat maid mii oaivvildat muhtin áššis, muhto mii dadjat juste nuppe
láhkai. Jos mun in liiko šuhkuláda, de mun man nu láhkai čájehan ja muitalan
sániiguin ahte mun ráhkistan šuhkuláda, muhto nu ahte lohkki ádde ahte mun in
dan daga.
Kontrástta mii
geavahit go áigut vuostelasvuođa dárkkuhit muhtin čállosis. Dábálaš kontrásttat
leat illu/moraš, geahpas/lossat, bahá/buorre. Mun dovden sihke balu ja duostilvuođa.
Metaforat ja bálddastahttinlea gaskaoapmi mii lea hui dábálaš buot kreatiiva, dahje muitaleaddji čállosiin.
Dat sáhttet leat suohttasat dahje duođalaččat. Dat lea vuos makkár dili dahje
miela áigu olahit lohkkis. Mii geavahit dávjá dego – sáni go buohtastahttit ja
šaddan – sáni go govvet dahje nannet muhtuma iešvuođaid. Son
njuikkui dego cuoppu. Su baksamat ledje dego litna, easkkáláddan muorjjit. Áhčči
šattai bahás guovža.
Badjelmearálašvuohta(Hyperbol) lea dábálaš kreatiiva teavsttain ja maiddái árgabeaivve njálmmálaš
gielas geavahit gaskaoapmin. Badjelmearalašvuohta sáhttá dahkat muitalusa
somáin ja nannet osiid/dáhpáhusaid maid dáhttu nannet muitalusas. Mun
rešken measta jámas. Son bálkestii
geađggi gitta nuppe beallái vuona/Son bálkestii geađggi vuona rastá.
Symbolaid geavaheapmi. Symbolat
govvidit dahje addet assosiašuvnnaid eará go dasa maid dat ieža leat. Dat sáhttet leat ivnnit, hámit. Govat, biibballaš
dáhpáhusat ja olbmot. Mii fertet dovdat symbolaid jos dain galgá leat árvu
gaskaoapmin teavsttain. Čálli ferte
geahččat bearrái ahte eanaš olbmot geat leat gullevaččat dan kultuvrii masa son
čállá dovdet symbolaid. Dábálaš symbolat leat váibmu – ráhkisvuohta, duvvá –
ráfi, Nieida Márjá – vigihisvuohta, Jesus – láđisvuohta, rieban – gávvil,
noaidi – einnosteaddji/olmmoš gii oaidná juoga maid earát eai oainne.
Geardduheapmi lea
dovddus gaskaoapmi čálliid gaskka. Geardduheami bokte sii dáhttut geardduhit
muhtin dágu dahje dan mii lea dehálaš, dahje stoahkat ártegis jienaiguin.
Sátnestullamat ja Hoahkamat girjjis leat dákkár ovdamearkkat ollu. Rille
ohcá ildu vuolde, Rille ohcá sufá vuolde ja Rille ohcá stobe siste.
Sieluhuhttin. Mii
sáhttit muitalusain sieluhuhttit konkrehta ávdnasiid dego biillaid dahje dáluid
ja fatnasiid. Sieluhuhttit elliid lea dábáleamos sieluhuhttinvuohki
girjjálašvuođas. Ávdnasat, šattut ja eallit maid mii sieluhuhttit ožžot sielu
ja olmmošlaš iešvuođaid. Sii sáhttet fáhkka hállat dahje dahkat olmmošlaš
daguid. Dáinna lágiin čálli viggá boktit dovdduid lohkkiin, go lohkkit leat
olbmot ja mii assosieret iežamet olmmošlaš iešvuođaiguin, ja mii dovdat
empatiija karakteraiguin. (addit omd. elliide olmmošlaš iešvuođaid)
Personifiseren.Personifiseren dáhpáhuvvá go abstrákta fenomenat
ja dovddut dego nahkárat, moraš, illu, ustitvuohta, vašši, jápmin, áibbašeapmi
ožžot olmmošlaš, iešvuođaid. Jápmin bođii
dállui. Moraš lei guhkes áigge badjel ceaggan sutnje ja illu ii gávdnan šat
luotta sisa.
Čállintipsat:
- Jos don áiggut govvidit, de berret leat konkrehta. Jos muitalat ahte
olmmoš lea erenoamáš de čilge lohkkái miidat lea mii dahká su erenoamážin.
- Geavat bálddastahttima ja
metaforaid ja govve ja bálddastahte daguid ja olbmuid: Son njuikkui dego cuoppu balssas balsii. Son rámškkihii sisa uksaráigge dego garra dálki ja speiggii uvssa garrasit gitta.Áhkku šattai eŋgelin.
- Muitalusain sáhtát geavahit dialoga ja replihkaid. Dialoga bokte
sáhttá govvet olbmuid oktavuođaid dárkileappot go jos dušše beare čilge, ja
muitalus ealáska vel eambbo. - ÁLE RASTIL
GEAINNU! ČÁHPOT BIRUI! –Geahččal fáhtet
mu dalle, dajai son boagustemiin.
|