104
Álbmotsuverenitehtaprinsihppa
Álbmotsuverenitehtaprinsihppa mearkkaša ahte olbmos
lea vuoigatvuohta stivret iežas, ja ahte stáhtafápmu stivre
álbmoga ovddas. Dán gohčodit
ovddasteaddji demokratiijan
danin go eanaš olbmot eai leat njuolgga mielde stivremin
riikka. Friddja válggain vállje álbmot áirasiid riikkadiggái
(Norggas lea Stuorradiggi) mii stivre sin ovddas. Norgga
sámiid gaskkas lea maiddái Sámediggi mii lea ráđđeaddi
orgána sámepolitihkalaš gažaldagaid hárrái.
Fápmojuogadanprinsihppa
Fápmojuogadanprinsihpa sisdoallu lea ahte stáhtafápmu
lea juogaduvvon golmma oassái. Lei fránskalaš filosofa
Montesquieu (1689-1755) gii ovddidii prinsihpa. Háliidii
hehttet ahte sii, gean lei fápmu servodagas, eai galgan
geavahit dan boastut. Norggas lea fápmu juogaduvvon ná:
•
Stuorradikkis
lea láhkaaddi, juolludeami ja bearrái
geahččan fápmu. Mearkkaša ahte Stuorradiggi mearrida
riikka lágaid. Stuorradiggi mearrida maiddái stáhta
bušeahta, mii muitala mo ráđđehus galgá geavahit stáhta
ruđaid. Stuorradiggi bearráigeahččá ráđđehusa bargguid
earret eará stuorradiggedigaštallamiid ja
gažadandiimmu
bokte.
• Ráđđehusmiellahtut fertejit boahtit Stuorradiggái juohke
gaskavahku ja vástidit stuorradiggeáirasiid gažaldagaid.
Riikkadárkkisteaddji
, mii bearráigeahččá ahte ráđđehus
geavaha stáhta ruđaid riekta, lea okta Stuorradikki dehá
lamos bearráigeahččanorgánain.
•
Gonagasas (ráđđehusas)
lea duohtandahkan fápmu.
Ráđđehus galgá čađahit daid maid Stuorradiggi lea
mearridan.
•
Duopmostuoluin
lea dubmejeaddji fápmu. Duopmo
stuolut galget dubmet sin geat rihkkot norgga lágaid,
dahje geat leat soahpameahttumat gaskaneaset, nugo
siviila áššit
.
Dát golbma fápmoorgána galget leat iešstivrejeaddjit
guhtetguimmiid ektui amas šaddat boasttu fápmogeava
heapmi.
ovddasteaddji demokratiija:
representativt demokrati
soahpameahttunvuohta:
dás: tvist
Riikkadárkkisteaddji:
Riksrevisjonen
