Basic HTML Version
Sápmi ja máilbmi
108
Muhtin skiipa lea jođus Eng
lánddas Norgii. Jahki lea 1349.
Fatnasis leat gordni ja eará dárb
bašlaš gálvvut. Moadde beaivvi
maŋŋá go ledje guođđán Eng
lándda gátti, de muhtin mearra
almmái fuomášii jápmán roahtu.
Nuppi beaivvi gávdnui nubbi
jápmán roahttu. Albmát rohka
dallet Bassi Márjái ja St. Niko
lausii ja jeđđejit guđet guimmii
deaset ja oskot ahte Ipmil ja bassi
nissonat ja albmát veahkehit sin.
Dat maid sii eai dieđe, lea
ahte roahtut leat válddahallon
ovtta bakterii (Yersinia pestis).
Logiduháhat mikroorganismmat
vuojadit roahtuid varas ja lassánit
issoras stuorra leavttuin. Fargga
dát bakterat gevvet sihke geahp
páide ja váibmui nu ahte dat eai
šat doaimma. Dihkit fievrridit
baktera. Dihkit ásset roahtuid
guhkes ja suhkkes guolggain ja
roahtu varra lea sin borramuš.
Dađebahábut lea nu ahte fargga
leat buot roahtut skiippas jápmán
ja dihkiin ii leat šat varra maid
njammat. Dalle dat fertejit gávd
nat vara eará sajis. Dasto livkkihit
mearraalbmáid julggiide, muhtin
áigge sáhttet maid birget gordne
seahkaid siste ja čiehkádallet bik
tasiidda.
Dihkit njammet vara olbmuin. Ii
leat guhká ovdal go buot mearra
albmát fatnasis leat njommon.
Skiipa ollá Bjørgvinii (Bergenii)
muhto mearraalbmát leat nu
návccahuvvan ja buohccit ahte
eai nagot gálvvuid gáddái lovt
todit. Loahpas leat buot mearra
albmát jápmán.
Olbmot Bjørgvinis geahččalit
gádjut buot gálvvuid ja biktasiid
ja eará ávdnasiid. Sii eai diehtán
ahte daid čuvvo maid dihkit ja
njoammudávda.
Ná bođii čáhppesjápmu Nor
gii. Bakterat levve olbmos olbmui
ja gilis gillái. Olbmot balle jáp
mimis ja geahččaledje rohkadal
let ja átnut suttuid ándagassii.
Ollugat adde skeaŋkkaid girkuide.
Sii jáhkke ahte sidjiide geavvá
ná go leat suttolažžan eallán, ja
Ipmil sin dán láhkai ráŋggáštii.
Muhtin olbmot báhtaredje váriide.
Dávda bođii fáhkka ja go lei vuos
njommon, de sáhtii jápmit ovtta
beaivvis. Álggus šadde stuorra
buhkkot ja dađistaga šadde čáhp
pesalit dielkkut duokkot dákko ja
loahpas vel gosse vara, ovdal go
jápme.
(Karsten Alnæs: Historien om Noreg. Gyldendal)
albmát
dievddut
Čáhppesjápmu boahtá Norgii